Næring
Nokkrar pælingar um mataræði
Langar að bæta hérna inn einni síðunni en, að þessu sinni um mat og næringu. Ég hef farið í gegnum nokkrar lúppur af einhverju megrunar og heilsuæðis kjaftæði og maður er svo sem alltaf að rekast á eitthvað nýtt. Þó ég mæli ekki með að sleppa kolvetnum, sérstaklega ekki fyrir þá sem stunda líkamsrækt, þá verð ég reyndar að segja að það drepur engan að prófa að sleppa að éta hvítt hveiti og viðbættan sykur. Og kílóin fjúka.
Annars er það ein bók sem hafði hvað mest áhrif á mig varðandi mat og mataræði og sú bók heitir einfaldlega "Mataræði - handbók um hollustu" eftir Micheal Pollan. Þessi bók sýnir manni að það þarf ekki að vera flókið að borða þrátt fyrir allar þær ráðleggingar sem við heyrum endalaust og rugla okkur í ríminu. Hér eru settar fram einfaldar reglur sem allir geta fylgt, enda höfundurinn ekki næringafræðingur heldur blaðamaður með brennandi áhuga á neyslumynstri og lifnaðarháttum vesturlandabúa. Sem dæmi um gullnar reglur úr bókinni má nefna;
Uppskriftir
Í gegnum tíðina hef ég stundum hent inn einhverjum uppskriftum á bloggið, sérstakleg þegar ég hef ekki haft neitt að skrifa um. Oft endar samt með því að ég þarf sjálfur að fara og leita þær uppi á blogginu. Stundum hefur maður líka eldað eitthvað og sagt eftir matinn, "Þetta var snilld, við skulum elda þetta oftar", en svo gleymt að skrifa það niður og maturinn og bragðið týnst fyrir vikið.
Því ætla ég að helga smá hluta af blogginu uppskriftum og pælingum varðandi næringu og mat.
Brauðbollur Sigurðar
Ég vann einu sinni með manni er Sigurður hét. Var hann fyrir margt merkilegur fýr, en sérstaklega er hann mér minnisstæður fyrir alveg hreint magnaðar brauðbollur sem hann töfraði fram. Hann tók baksturinn alltaf með áhlaupi. Bakaði í bollur í hundraðavís, setti í poka og frysti. Ég hafði hann alltaf grunaðan um að leyna mig einhverjum upplýsingum en ég tel mig þó alltaf vera að færast nær því að "mastera" þessar bollur. Áður en þið hlaupið til og byrjið á þessum bakstri, athugið þá að maður byrjar að laga svona súrdeig helst 24 klst fyrir bakstur.
Dagur 1 -- Súrdeig með hraði
300 ml volgt vatn
300 gr hveiti eða rúgmjöl
1 tsk salt
2-4 msk sýróp eða sykur (ég nota maple sýróp)
1 msk þurrger (eða 50gr pressuger)
Þetta er allt hrært í skál, plast strekt yfir, títuprjónsgat gert á plast og látið standa í stofuhita í 12-24 klst.
Dagur 2 --Bollur - (blandað við súrdeig frá degi 1)
300 ml volgt vatn
1 msk ger
3 tsk salt
2-4 msk sýróp eða sykur
Hveiti/heilhveiti þar til deig verður meðfærilegt
Þetta er látið hefa sig í 30 mínútur. Þegar maður hefur svo hnoðað deigið upp og er ánægður með "blautleikann" á því skiptir maður því upp í kannski 3 skammt sem er ágætt á 3 plötur. Síðan hnoðar maður bollur í höndunum, leggur á plötu, breiðir rakt stykki yfir og lætur þetta hefa sig aftur í dálítinn tíma. Ég hef komist að því að þessi loka hefing á plötunni er lykilatriði svo bollurnar rifni ekki í sundur í bakstri. Ég baka þetta alltaf á 200°C þar til þær eru að byrja að fá karmellulit.
Frávik - Variations
Þessi uppskrift býður upp á það að maður ræður í raun hversu hollt maður vill hafa þetta. T.d laga ég súrdeigið sjálft (dagur1) oft bara úr rúgmjöli og nota svo bara heilhveiti til að hnoða þær upp seinni daginn. Þær bollur verða að sjálfsögðu nokkuð kjarngóðar. Hér koma fleiri hugmyndir/afbrigði:
2 egg hrært við deigið
1/2 bolli hörfræ (þurfa að liggja í sjóðandi vatni fyrst áður en þau eru hnoðuð upp í deigið)
Hveitiklíð - til viðbótar við hveiti
Rúgmjöl
Heilhveiti/hveiti
Sólblómafræ (sett í sjóðandi vatn)
----------------------------------------------------------
Hvítar baunir
Þessar baunir eru besti vinur íþróttamannsins. Hlaðnar næringu, koma í veg fyrir hausverk (er sagt) og lækka kólestról. Fullar af trefjum, fitulitlar, próteinríkar, innihalda mikið af magnesíum, fólati og 2x meira af járni en kjöt. Bara svona svo eitthvað sé nefnt.
Baunirnar eru oft notaðar í ítalska rétti. Ég ákvað að gefa þeim séns og prófaði að gera baunasalat til að éta með kjúklingi. Útkoman var mjög góð.
250 gr. Hvítar baunir
2-3 mtsk fínskorinn rauðlaukur
Sletta úr sítrónu
2-3 teskeiðar hvítvíns- eða rauðvíns vínegar
1 mtsk ólífuolía
1/2 teskeið herbs de Provence eða svipað
Salt og pipar
Láta baunirnar liggja í vatni í 8-12 tíma og sjóða svo eftir leiðbeiningum og kæla. Skera niður laukinn og kreista yfir hann sítrónu. Blanda restinni saman, smakka til með salt og pipar og bera fram. Ég hef séð svipaðar variasjónir með svörtu ólífumauki og balsamik, sem hljóma ekki slæmt.
Fróðleikur
Langar að bæta hérna inn einni síðunni en, að þessu sinni um mat og næringu. Ég hef farið í gegnum nokkrar lúppur af einhverju megrunar og heilsuæðis kjaftæði og maður er svo sem alltaf að rekast á eitthvað nýtt. Þó ég mæli ekki með að sleppa kolvetnum, sérstaklega ekki fyrir þá sem stunda líkamsrækt, þá verð ég reyndar að segja að það drepur engan að prófa að sleppa að éta hvítt hveiti og viðbættan sykur. Og kílóin fjúka.
- Forðastu matvæli með innihaldsefnum sem barn í 3. bekk getur ekki borið fram heitin á.
- Forðastu matvæli þar sem sykur (eða sætuefni) er meðal þriggja efstu innihaldsefna
- Forðastu matvæli sem lofa heilsubót
- Það er ekki matur ef það kemur inn um gluggann á bílnum þínum.
Uppskriftir
Í gegnum tíðina hef ég stundum hent inn einhverjum uppskriftum á bloggið, sérstakleg þegar ég hef ekki haft neitt að skrifa um. Oft endar samt með því að ég þarf sjálfur að fara og leita þær uppi á blogginu. Stundum hefur maður líka eldað eitthvað og sagt eftir matinn, "Þetta var snilld, við skulum elda þetta oftar", en svo gleymt að skrifa það niður og maturinn og bragðið týnst fyrir vikið.
Því ætla ég að helga smá hluta af blogginu uppskriftum og pælingum varðandi næringu og mat.
Brauðbollur Sigurðar
Ég vann einu sinni með manni er Sigurður hét. Var hann fyrir margt merkilegur fýr, en sérstaklega er hann mér minnisstæður fyrir alveg hreint magnaðar brauðbollur sem hann töfraði fram. Hann tók baksturinn alltaf með áhlaupi. Bakaði í bollur í hundraðavís, setti í poka og frysti. Ég hafði hann alltaf grunaðan um að leyna mig einhverjum upplýsingum en ég tel mig þó alltaf vera að færast nær því að "mastera" þessar bollur. Áður en þið hlaupið til og byrjið á þessum bakstri, athugið þá að maður byrjar að laga svona súrdeig helst 24 klst fyrir bakstur.
Dýrindis súrdeigsbollur
300 ml volgt vatn
300 gr hveiti eða rúgmjöl
1 tsk salt
2-4 msk sýróp eða sykur (ég nota maple sýróp)
1 msk þurrger (eða 50gr pressuger)
Þetta er allt hrært í skál, plast strekt yfir, títuprjónsgat gert á plast og látið standa í stofuhita í 12-24 klst.
Dagur 2 --Bollur - (blandað við súrdeig frá degi 1)
300 ml volgt vatn
1 msk ger
3 tsk salt
2-4 msk sýróp eða sykur
Hveiti/heilhveiti þar til deig verður meðfærilegt
Þetta er látið hefa sig í 30 mínútur. Þegar maður hefur svo hnoðað deigið upp og er ánægður með "blautleikann" á því skiptir maður því upp í kannski 3 skammt sem er ágætt á 3 plötur. Síðan hnoðar maður bollur í höndunum, leggur á plötu, breiðir rakt stykki yfir og lætur þetta hefa sig aftur í dálítinn tíma. Ég hef komist að því að þessi loka hefing á plötunni er lykilatriði svo bollurnar rifni ekki í sundur í bakstri. Ég baka þetta alltaf á 200°C þar til þær eru að byrja að fá karmellulit.
Frávik - Variations
Þessi uppskrift býður upp á það að maður ræður í raun hversu hollt maður vill hafa þetta. T.d laga ég súrdeigið sjálft (dagur1) oft bara úr rúgmjöli og nota svo bara heilhveiti til að hnoða þær upp seinni daginn. Þær bollur verða að sjálfsögðu nokkuð kjarngóðar. Hér koma fleiri hugmyndir/afbrigði:
2 egg hrært við deigið
1/2 bolli hörfræ (þurfa að liggja í sjóðandi vatni fyrst áður en þau eru hnoðuð upp í deigið)
Hveitiklíð - til viðbótar við hveiti
Rúgmjöl
Heilhveiti/hveiti
Sólblómafræ (sett í sjóðandi vatn)
----------------------------------------------------------
Hvítar baunir
Þessar baunir eru besti vinur íþróttamannsins. Hlaðnar næringu, koma í veg fyrir hausverk (er sagt) og lækka kólestról. Fullar af trefjum, fitulitlar, próteinríkar, innihalda mikið af magnesíum, fólati og 2x meira af járni en kjöt. Bara svona svo eitthvað sé nefnt.
Baunirnar eru oft notaðar í ítalska rétti. Ég ákvað að gefa þeim séns og prófaði að gera baunasalat til að éta með kjúklingi. Útkoman var mjög góð.
250 gr. Hvítar baunir
2-3 mtsk fínskorinn rauðlaukur
Sletta úr sítrónu
2-3 teskeiðar hvítvíns- eða rauðvíns vínegar
1 mtsk ólífuolía
1/2 teskeið herbs de Provence eða svipað
Salt og pipar
Láta baunirnar liggja í vatni í 8-12 tíma og sjóða svo eftir leiðbeiningum og kæla. Skera niður laukinn og kreista yfir hann sítrónu. Blanda restinni saman, smakka til með salt og pipar og bera fram. Ég hef séð svipaðar variasjónir með svörtu ólífumauki og balsamik, sem hljóma ekki slæmt.
Fróðleikur
Ég hef alltaf verið nokkuð skeptískur (svo ég orði það mjög vægt) á svokallaðan lífrænt ræktaðan mat. Það sem kannski fór alltaf mest í taugarnar á mér var að fólk hélt því alltaf fram að það væri svo ofboðslega mikið og æðislega hollt að borða þetta. En það var aldrei til mikið af rannsóknum sem studdu þær staðhæfingar. Maður hefur nú aðeins snúist við í þessu og aðalega er maður orðinn fylgismaður þess að við notum frekar lífrænan úrgan en tilbúinn áburð ef þess er kostur.
Samkvæmt niðurstöðum rannsóknar sem birt var í Food Chemistry innihéldu lífrænt ræktuð jarðarber meira af andoxunarefnum sem hafa jákvæð áhrif gegn sjúkdómum borið saman við önnur jarðarber. En afhverju er það? Jú, vegna þess að þegar þau fá ekki skorðdýraeitur verða þau að verja sig á náttúrulegan hátt sem í staðinn eykur framleiðslu þessara andoxara. Og ef berin eru svo geymd í kæli, eykst en framleiðsla þessara efna.
Jarðaber eru frábær kostur hollustulega séð. Í 100 gr fáum við jafn mikið C-vítamín og í glasi af appelsínusafa, þau eru full af fólati, kalsíum, magnesíum, kalíum og ég bara veit ekki hvað. Verst hvað þau eru ógeðslega dýr. Við reyndum að rækta þau í sumar en það gekk ekki nógu vel. Kannski verður sprettan betri næsta sumar.
-----------------------------------------------------
Egg
Egg eða ekki egg? Ég veit að það ærir óstöðugun að ætla að fylgjast með öllu því sem kemur fram um hollustu hinna ýmsu matvæla. Einu sinni var verið að halda því fram að egg væru hættuleg. Mér fannst þau alltaf svo góð að ég trúði varla að það væri satt. Við skulum samt alltaf hafa í huga hin fleygu orð um gullna meðalveginn. Rakst í morgun á skemmtilega grein um rannsóknir á eggjum í Times of India.
Ertu þreyttur í vinnunni? Fáðu þér þá egg þar sem próteinin í þeim, sérstaklega þau sem finnast í hvítunni, geta hjálpað þér að vera vakandi og halda þér á tánum. Þetta eru niðurstöður vísindamanna við Cambridge Háskólann sem hafa komist að því að eggjaprótein séu betri orkugjafi en súkkulaði, kex og sætindi sem oft eru notuð til að næla sér í skjótfengna orku.
Vísindamennirnir vildu vita hvernig mismunandi næringarefni virka á þær heilafrumur sem halda okkur vakandi og stjórna brennslu á hitaeiningum. Niðurstöðurnar benda til þess að blanda af próteinum sem svipar til eggjapróteina virkja þessar heilafrumur og örva losun á orexin.
Niðurstöðurnar sýndu ennfremur að sykur hamlar losun á orexin. Dr. Denis Burdakov segir það spennandi niðurstöður að hægt sé að virkja eða letja ákveðnar heilafrumur með því einu að ákveða hvað maður borðar.
Rannsóknin sýnir að hafi maður val milli ristabrauðs með sultu annarsvegar, eða eggjahvítum hinsvegar, ætti maður að velja það síðarnefnda. Þó báðar brauðsneiðarnar innihaldi jafn margar hitaeiningar, mun próteinið í eggjunum senda líkamanum boð um að brenna hærra hlutfalli af innbyrtum hitaeiningum.
Að lokum kom í ljós að sú gerð af kólestróli sem finnst í eggjum eykur ekki líkur á hjartasjúkdómum. Fleiri nýlegar rannsóknir á eggjum hafa einnig bent til hins sama. Áfram egg!!!
-----------------------------------------------------
Egg
Egg eða ekki egg? Ég veit að það ærir óstöðugun að ætla að fylgjast með öllu því sem kemur fram um hollustu hinna ýmsu matvæla. Einu sinni var verið að halda því fram að egg væru hættuleg. Mér fannst þau alltaf svo góð að ég trúði varla að það væri satt. Við skulum samt alltaf hafa í huga hin fleygu orð um gullna meðalveginn. Rakst í morgun á skemmtilega grein um rannsóknir á eggjum í Times of India.
Ertu þreyttur í vinnunni? Fáðu þér þá egg þar sem próteinin í þeim, sérstaklega þau sem finnast í hvítunni, geta hjálpað þér að vera vakandi og halda þér á tánum. Þetta eru niðurstöður vísindamanna við Cambridge Háskólann sem hafa komist að því að eggjaprótein séu betri orkugjafi en súkkulaði, kex og sætindi sem oft eru notuð til að næla sér í skjótfengna orku.
Vísindamennirnir vildu vita hvernig mismunandi næringarefni virka á þær heilafrumur sem halda okkur vakandi og stjórna brennslu á hitaeiningum. Niðurstöðurnar benda til þess að blanda af próteinum sem svipar til eggjapróteina virkja þessar heilafrumur og örva losun á orexin.
Niðurstöðurnar sýndu ennfremur að sykur hamlar losun á orexin. Dr. Denis Burdakov segir það spennandi niðurstöður að hægt sé að virkja eða letja ákveðnar heilafrumur með því einu að ákveða hvað maður borðar.
Rannsóknin sýnir að hafi maður val milli ristabrauðs með sultu annarsvegar, eða eggjahvítum hinsvegar, ætti maður að velja það síðarnefnda. Þó báðar brauðsneiðarnar innihaldi jafn margar hitaeiningar, mun próteinið í eggjunum senda líkamanum boð um að brenna hærra hlutfalli af innbyrtum hitaeiningum.
Að lokum kom í ljós að sú gerð af kólestróli sem finnst í eggjum eykur ekki líkur á hjartasjúkdómum. Fleiri nýlegar rannsóknir á eggjum hafa einnig bent til hins sama. Áfram egg!!!
Ummæli