Hrun á ýmsum vígstöðvum

100 manns lifa í einangrun uppi á fjöllum og búa í helli. Þeir þurfa allir að leggja sitt af mörkum til að ná að veiða fisk í matinn. Einn daginn dettur af himnum ofan kassi fullur af netjum. Nú þarf aðeins 10 manns til að standa undir veiðunum. Hvað eiga allir hinir að gera?

 Í morgun heyrði ég viðtal við mann í útvarpinu. Hann sagði að ekki gengi að greiða fólki bara laun úr opinberum sjóðum. Allir yrðu að hafa fasta vinnu og vera stoltir af henni. Í þessari staðhæfingu kristallast kannski best hugmyndafátækt samtímans. Er til eitthvað sem heitir að vera andlega geldur? Er fólk í alvörunni svo blint að halda að við höfum einhverntíman verið á réttri braut en bara aðeins farið út af sporinu?

Í ljóðabókinni Allt kom það nær fjallar Þorsteinn frá Hamri m.a. um efnahagshrunið og er harðorður á köflum. Ég vitna í ritdóm Ástráðs Eysteinssonar um bókina þar sem segir m.a.:

Þó beinir skáldið hafsaugunum einnig að samtíma sínum og samfélagi – og í ljóðinu „Ljósin inni“ er spurt hverskonar ljós það séu sem nái að blakta „í sjálfhverfu, síngjörnu, / átfreku oflætishófinu.“ Þorsteinn kveður hér óvenjufast að orði, en líklega er ekki vanþörf á, nú þegar margt í samfélagslegri orðræðu, ekki síst stjórnmálaumræðu, virðist eiga að deyfa okkur fyrir raunveruleika oflætishófsins; rétt eins og hér á landi hafi einungis orðið tæknileg bilun eða hiksti í vélinni sem hægt verði að lagfæra.

Þegar skáldið skrifar: „Það vorar um síðir, vonandi“ (í ljóðinu „Í verunni“), á það áreiðanlega ekki við „endurreisn“ hins átfreka heims þar sem hugtakið „samfélag“ fór halloka fyrir „eignarhaldsfélagi“. Hinsvegar þurfum við að rannsaka „brunarústir“ og það sem í öskunni leynist, ekki síst „undrið sjálft: / hið óbrunna kvika hjarta“, en svo hljóða lokalínur ljóðsins „Eftir eld“.

Þarna held ég að hann hitti naglann á höfuðið. Við skoðuðum aldrei hvað leyndist í öskunni og þegar að er gáð kemur í ljós að ekkert hefur breyst síðan fyrir hrun. Kolbeinn Stefánsson skrifar pistil inn á hugsani.is þar sem hann gerir að umfjöllunarefni sínu skrif Hauks Más Helagasonar um hrunið, hugmyndafátækt samtímans og innihaldsleysi íslenskrar þjóðmálaumræðu. Ég mæli með að fólk lesi þennan pistil hér. Ég á alltaf eftir að sanka að mér skrifum Hauks Más í heild sinni um þessi mál. Þar er skrifað af mikilli visku.

Ég vil ljúka þessum upplífgandi laugardagspistli á því að biðja fólk að muna það að hlutirnir þurfa ekki að vera svona af því bara að þeir hafa alltaf verið svona. Við smíðum kerfið en ekki öfugt.

Kveðja, Bjarni